Labiomista, een ode aan de mix van het leven door Koen Vanmechelen
On juni 23, 2019 by GwenKunstenaar Koen Vanmechelen is neergestreken in Limburg met zijn nieuwe project Labiomista. Op 6 juli openen de poorten van het 24 ha grote evoluerende kunstwerk voor het grote publiek. Wat vraag je nog aan een kunstenaar die de laatste weken de wereldpers over de vloer heeft gekregen? Gwendolina Willems en Yves Joris trokken naar Genk en kregen niet alleen een indrukwekkende rondleiding op de site van Labiomista. Kunstenaar Koen Vanmechelen bleek alvast nog niet uitgepraat. Een boeiend gesprek over koken, kippen en kruisen.
“Een schip dat de rest van de site in beweging trekt”, zo noemt Goele Schoofs, procesmanager van Studio Koen Vanmechelen de indrukwekkende toegangspoort tot Labiomista, een neologisme dat zich het best laat vertalen als ‘mix van het leven’. The Ark, een ontwerp van de befaamde Zwitserse architect Mario Botta (°1943) is de toegangspoort tot de site. Het gebouw, opgetrokken uit zwarte baksteen en gepolierd beton, is een herinnering aan de teloorgang van het industriële verleden: steenkoolmijnen en auto-industrie. Maar net die aanwezigheid van zware industrie zorgde ervoor dat Genk uitgroeide tot een stad met meer dan honderd verschillende nationaliteiten op een bevolking van 66.000 inwoners. De perfecte omgeving dus om een ode aan ‘de mix van het leven’ uit de grond te stampen. Op de voormalige gronden van de zoo van Zwartberg verrijst Labiomista.
De kip als hofnar
Mario Botta kwam met Koens werk in contact op de Biënnale van Venetië. Een eerder toevallige ontmoeting in Genk leidde vervolgens tot een nieuwe samenwerking. “Uw werk voegt iets nieuws toe aan de fertiliteit van onze toekomst”, dit respect van Botta voor het werk van Koen vormde de grondslag voor The Ark en The Battery. Tussen beide gebouwen ligt de voormalige directeurswoning. Werklieden zijn nog volop aan het werk in deze statige villa die omgedoopt werd tot Villa Opundi (Open University of Diversity). “In dit gebouw”, legt Goele uit, “krijgen bezoekers een caleidoscopisch beeld van de kunst en het universum van Koen. In de directeurswoning worden verleden, heden en toekomst samengebracht.” In de Wunderkammer bevindt zich een door Koen ontworpen ovale tafel met in het sacrale middendeel een aantal glazen eieren: incubator voor de rijpende ideeën van de tafelgasten. De tafel wordt geflankeerd door de bustes van Socrates en Galba, de denker en de veroveraar, en… de kip als de noodzakelijke hofnar om de ideeën verteerbaar te maken. De kip, afstammeling van de Tyrannosaurus Rex. De kip, balancerend tussen beschaving en jungle, heeft het leven van Koen bepaald. Maar hij is niet de man van de kippen, zal hij later zelf uitleggen. Hij is de man van de kruisingen. Op weg naar The Battery vernemen we van Goele nog de plannen om op termijn accommodaties aan te bieden aan studenten, onderzoekers en curatoren op de hoger gelegen verdiepingen van de als historisch erfgoed geklasseerde villa.
We denken vaak roofdieren te zijn, maar even goed zijn we prooi.
Warhol had The Factory, Vanmechelen The Battery. In een indrukwekkende nieuwbouw van 5.000m², eveneens ontsproten aan het brein van Botta, huist Koens studio. Ook hier overheersen beton en zwarte gevelsteen, 6 meter hoge ramen zorgen voor een lichtinval die tot diep in het hart van de studio doordringt. Het voorste deel van het gebouw rust op pijlers zodat bezoekers vrij kunnen rondwandelen in de openluchtgalerie die een staalkaart biedt van zijn werk. De rest van de studio is alleen tijdens het openingsweekend toegankelijk voor het publiek. Maar voor ons – en alle andere journalisten die afzakken naar Genk – worden de deuren geopend. In de verte loopt Koen nog druk pratend rond met volk. “Een ganse dag interviews”, weet Goele ons te vertellen. Vanuit de studio hebben we een prachtig zicht op de twee blikvangers voor het publiek: de vogelkooien. In The Looking Glass heersen zaad en vruchten etende vogels uit verschillende continenten, onder meer neushoornvogels, toekans en Victoria kroonduiven. In de kooi hangen grote nesten gebaseerd op installaties die Koen samen met de plaatselijke vrouwen maakte voor een expo (2016) in The National Gallery in Harare, het grootste museum in Zimbabwe. Nieuwsgierige toekans mengen zich in onze conversatie en eisen een lekker hapje. “Deze bont kwetterende kleurenpracht zou op slag vernietigd worden wanneer we de deuren van de andere kooi zouden openzetten”, verzekert Goele ons. Een koppel Stellers zeearenden staart ons vanuit de hoogte aan. Prooi en roofdier, kracht en macht voortdurend op zoek naar balans. We denken vaak roofdieren te zijn, maar even goed zijn we prooi. Yin en yang, schoonheid en wreedheid, sereniteit en conflict.
Koen heeft ondertussen afscheid genomen van zijn gezelschap en wacht ons op aan de immense tafel in The Battery. Met zicht op de kooien installeren we ons aan een andere zelfontworpen tafel, deze keer in de open keuken waar mensen samenkomen om te praten, lekker te eten, te filosoferen en ideeën te laten stromen. Koen vertelt ons dat hij in een vroeger leven dertien jaar in de keuken heeft gestaan van de betere restaurants zoals het ter ziele gegane Scholteshof en La Feuille d’Or. Of hij plannen heeft om voor de bezoekers te koken? Koen lacht om onze vraag, maar is ook resoluut. Geen horeca op de site van Labiomista. Maar in samenwerking met de stad Genk en de bewoners van Zwartberg wordt wel Nomadland uitgebouwd. Samenwerking met omliggende gemeenschappen is een van de basispijlers van Koens werk. In Nomadland integreren de bestaande volkstuintjes met picknickplekken, een evenementenweide en een ruimte voor foodtrucks. Het is te merken dat Koen de laatste dagen tientallen interviews gegeven heeft. We laten onze recorder het werk doen en genieten van zijn verhaal dat hij wellicht recent ook heeft afgestoken voor The New York Times, The Guardian en Wallpaper.
Every organism needs another organism to survive.
Koen noemt zichzelf de mens van de voortschrijdende kennis. Als kind was hij reeds gefascineerd door biologie. Als zesjarige had hij een kip op zijn kamer. “Ik merkte op dat er verschillende kippensoorten waren. Ik begon te kruisen. Wilde mijn visie op een ‘cosmopolitan’ kip loslaten op de wereld. Hier lagen wellicht de wortels van mijn kunstenaarschap. Je laat je werk los op de wereld en gaat daardoor de confrontatie aan met de harde maatschappij. Blijven werk en gedachtengoed overeind? Labiomista is in deze context een brede lens die opengaat en bezoekers toelaat om kennis te maken met deze visie. Kruisen is voor mij een niet te stoppen beweging. Maar er is ook de drift van de nieuwsgierigheid die je brengt tot een volgende ontdekking. Ik ben al lang niet meer de man van de kippen, mijn onderzoek gaat veel verder. In het dierenpark zullen bezoekers niet alleen kippen, maar ook emoes, lama’s, dromedarissen en struisvogels aantreffen.” Ondanks die aanwezigheid van diverse diersoorten, valt het op dat Koen steeds weer terugkeert naar zijn kippen. “90% van onze medicatie is gebaseerd op het ei, terwijl vroeger vooral slangengif gebruikt werd. Daarom heb ik mijn Medusa’s zowel slangen- als kippenhaar gegeven. Kippen voeden meer dan 80% van de wereldbevolking. En dat voor een dier dat in feite afstamt van de T-Rex. We hebben de kip uit de jungle gehaald en haar gedomesticeerd. We hebben ons eigen scheppingsverhaal gemaakt.”
En het verhaal is nog niet af voor Koen. In zijn studio treffen we wonderlijke creaties aan die net ontsnapt lijken uit een schilderij van Bosch. Sommige dieren werden samengevoegd tot een nieuw wezen. De uilaap is een ode aan de vreugde en wijsheid. Een gevleugelde cheeta staart ons aan. De ultieme creatie? Koen wijst op de glazen kippenpoten. Glas speelt een belangrijke rol in zijn werk. Het toont wat nog niet is. Het is best mogelijk dat in een volgend stadium de katachtige klauwen muteren naar kippenpoten. Met glas creëert hij een mogelijke toekomstige evolutie. Glas als symbool voor de verborgen genetica, gebouwd uit de levenselementen aarde, water en vuur. Een ander voorbeeld is de “eggcord”. Een ketting van glazen eieren bereidt de toekomst van de wereld voor, transparant voor nieuwe ideeën.
“Every organism needs another organism to survive.” Deze quote opent de website van Koen Vanmechelen. We worden geconfronteerd met een beeld van de kunstenaar en zijn kip: de ultieme kruising? 50% kip en 50% Koen. Stof tot nadenken wanneer we binnenkort kunnen rondlopen in de unieke biodiversiteit van deze kunstenaar.
Dit artikel verschijnt ook op theartcouch.be.
Heel inspirerend artikel. Ik ga naar Genk!
Groot gelijk! en als het kan, doe dat ik openingsweekend van 6 juli – dan kan je nog in de studio!