De genereuze werken van Meggy Rustamova

Een bloedhete top floor in het voormalige Actiris-gebouw, met een waanzinnig uitzicht op de Brusselse Beurs, is de locatie waar we een afspraak hebben met Meggy Rustamova (°1985). Deze creatieve duizendpoot neemt het estafettestokje in ontvangst van Birde Vanheerswynghels. Tijd voor een interview waarbij het pendelen tussen landen en culturen een prominente plaats inneemt.

Meggy staat ons al op te wachten als de liftdeuren openglijden. Hier resideert Level Five, een collectief van 78 kunstenaars die op deze locatie studio’s huren waar ze uiteenlopende kunstdisciplines bedrijven. Level Five wil daarnaast ook een platform zijn dat makers en publiek dichter bij elkaar brengt. Meggy neemt ons mee doorheen de gangen. Op de deuren van de verschillende bureaus prijken de namen van de residerende kunstenaars. 

Hier loopt men bij elkaar binnen, inspireert men elkaar of slaat men gewoonweg even een babbeltje. De eenzame schilder-kluizenaar zal je hier niet aantreffen. Meggy pendelt tussen Brussel (kunst) en Sint-Niklaas (liefde), en als ze daar niet is dan is ze wel elders ter wereld bezig met een tentoonstelling of doet ze inspiratie op voor een volgend artistiek project. Film, fotografie, geluidsinstallaties, performances: het CV van deze jonge dertiger oogt alvast impressionant, de rist tentoonstellingen waaraan ze al deelnam overigens ook.

Je voelt de geschiedenis van de aarde

Meggy is net terug van een trip naar IJsland die aanvankelijk bedoeld was als een privéreis. Door de schoonheid van de natuur kon ze de drang om te fotograferen echter niet onderdrukken. Meer dan drieduizend foto’s en ook filmmateriaal bracht ze mee, samen met de herinnering aan een overweldigend landschap. “Je voelt de geschiedenis van de aarde”, zegt ze, “maar ook de confrontatie met de klimaatverandering slaat in. Sommige plaatsen doen heel bevreemdend aan, alsof je op een andere planeet bent beland.” 

Dat bevreemdende gevoel ervoer ze trouwens ook tijdens een residentie van vier maanden in New York. Ze bezocht er ook de Grand Canyon en Monument Valley in Arizona. Een universeel landschap creëren is haar objectief, werken met beelden die om het even waar op de planeet kunnen gemaakt zijn. “Deze boom bijvoorbeeld zou net zo goed in een bos in Waasmunster kunnen staan”, vertelt ze bij een foto die in 2017 werd getoond tijdens een solotentoonstelling in De Brakke Grond. Het blijkt echter een boom te zijn uit Hiroshima in Japan. De ontmoeting met de boom was een geval van serendipiteit: ongepland, maar hij lag gewoon op haar pad, op een beladen plek waar het zonlicht al heel vroeg heel fel staat. Ze probeerde het licht te vangen met steeds andere sluitertijden maar slaagde er niet in om de realiteit weer te geven. “Het falen is iets menselijks”, concludeert ze. De zeventien afzonderlijke beelden benaderen als geheel wellicht het best de realiteit.

Je weet waar je vandaan komt, maar niet waar je naartoe gaat

Meggy is geen kunstenares die enkel focust op het esthetische. Ze wil een boodschap meegeven door in haar werken op een genereuze manier lagen aan te brengen die de toeschouwers kunnen ontdekken. Haar werk houdt een spiegel voor zodat we een blik krijgen op ons eigen sociale leven, familie of innerlijke wereld. Ze illustreert dit voor ons aan de hand van het werk Observations (2015), foto’s die ze nam vanuit een vliegtuigraam, tijdens een vlucht van Brussel naar New York in 2007. Oorspronkelijk was ze niet van plan om iets met deze foto’s te doen, maar toen in 2015 het nieuws van de vluchtelingenstroom in Europa actueel werd, haalde ze de beelden weer uit de schuif. Ze presenteerde ze op een solotentoonstelling in de Beursschouwburg. 

Ook al verwijst ze in haar werk zelden expliciet naar haar afkomst, toch vormen thema’s als taal en spraakvermogen, grensoverschrijdende identiteit, engagement en humor de kern van haar werk. Meggy kwam immers als kind samen met haar moeder en een half gevulde koffer aan in Brussel. Als geen ander kan deze ex-Georgische bannelinge zich inleven in de situatie van vluchtelingen. Daarom wil ze deze thema’s (of levenslessen) op een subtiele manier in haar werk verwerken. De wolkenbeelden vanuit het vliegtuig tonen de mens in transitie. “Je weet waar je vandaan komt, maar niet waar je naartoe gaat”, oppert ze. De beelden worden in de ruimte opgehangen waardoor de bezoekers zich tussen de wolken wanen. De installatie is opgenomen in de collectie van het S.M.A.K., evenals de film Waiting for the Secret. Voor een ander project, de  fotografische geluidsinstallatie met de intrigerende titel ‘She He She She He’ schreef ze zelf een tekst op een plant, die als souffleur diende voor de bijhorende foto.  

De muze sloeg bij Meggy toe op veertienjarige leeftijd in de Kunsthumaniora in Brussel. De artistieke vakken in de richting Woordkunst-Drama vormden een mooi evenwicht met de richting Moderne Talen-Wetenschappen die ze voordien volgde op het Atheneum van Etterbeek. 

Hoe slaagt deze jongedame erin om zo jong al in bekende collecties opgenomen te worden? “Niet door feestjes af te schuimen”,lacht ze. “Enerzijds door geluk dat je werk op de juiste moment door de juiste persoon opgemerkt wordt, anderzijds doordat de beelden ervoor zorgen dat jou iets bijblijft.” Dat is ook wat haar aanspreekt bij andere kunstenaars. Het brengt ons gesprek ook naadloos bij de estafettevraag waarmee Birde Vanheerswynghels ons op pad stuurde.

De estafettevraag: Welke kunstenaars spreken je aan en waarom? 

“Ik ontdek graag kunstwerken waar menselijkheid in voorkomt zoals bij Chantal Akerman, Manon de Boer, Sophie Calle, Edith Dekyndt, Fiona Tan, Agnes Martin, Sarah Vanagt, Francis Alÿs etc. Werken die op een directe manier communiceren met de toeschouwer of waarvan ik denk: dit kunstwerk is zo uniek en omvat zoveel gelaagdheid, dat al de rest overbodig is. Het gevoel van alles is al gezegd geweest, ik kan daar niets meer aan toevoegen, maar gelukkig ebt dat gevoel na een tijd ook weer weg. Ik neig meer naar inhoud boven het figuratieve. Ik kan murw geslagen worden door de emotie en zorg die een kunstenaar in zijn werk gelegd heeft. Zoals in de films van Chantal Akerman, waarbij ze het persoonlijke met het maatschappelijke verbindt, bijvoorbeeld in News from Home, een film waarbij ze de brieven van haar moeder voorleest in combinatie met beelden uit haar toenmalige woonplaats New York. Een persoonlijk portret dat universeel en o zo herkenbaar is.” 

Naast eerder vernoemde kunstenaars inspireren ook leden van haar kunstenaarscollectief Messidor haar: Pieter Geenen, Sirah Foighel Brutmann en Eitan Efrat. Tijdens haar opleiding aan het KASK in Gent was ze o.a. ook gefascineerd door Joseph Beuys (de performances), Marcel Duchamp (de readymade en het toeval), David Claerbout (de installaties), Vaast Colson (de speelsheid),  Adrian Piper (het politiek-poëtische van haar performances en video’s) en Pablo Picasso, telkens door de maatschappelijke boodschap die wordt meegegeven in het werk. Ze denkt hierbij in de eerste plaats aan Guernica, wellicht dé bekendste aanklacht tegen oorlogsgeweld. 

Van Guernica naar ARTER

Meggy wil de tijdsgeest weergeven in maatschappelijk geïnspireerde werken. Zoals de soloperformance die ze begin september zal brengen in ‘Arter’, het gloednieuwe museum in Istanboel. Ze is nog volop bezig met de voorbereidingen maar licht alvast een tipje van de sluier op. “De nieuwe kunsttempel komt te midden van een sloppenwijk. Ik wil graag iets teruggeven aan de arme bevolking die gedurende vier jaar de bouwwerken moest doorstaan. Ik betrek de omwonenden in mijn performance. Wat me opviel tijdens mijn bezoek waren de talrijke waslijnen waaraan kledij hing te drogen. Ik vraag aan de bewoners om aan deze waslijnen een aantal van mijn foto’s op te hangen. Zo zal de aandachtige museumbezoeker niet alleen in het museum mijn werk kunnen bewonderen maar dit ook opmerken in het straatbeeld. De foto’s zullen bovendien natuurbeelden van de wereld in deze kosmopolitische en natuurarme stad binnenbrengen. Mijn werk zal een mix van vogels, paarden, ijsschotsen, woestijn, enz. laten wapperen aan de waslijnen van de lokale bevolking.”

Waar haalt ze de energie vandaan om dag en nacht met kunst bezig te zijn? “Het is niet de makkelijkste levenskeuze om kunstenaar te zijn,” geeft ze toe, “maar ik kan niet anders. Ik wil verhalen vertellen, beelden creëren en dit liefst nog zo lang mogelijk doen.” En dat mogen wij ook hopen want deze veelzijdige kunstenares slaagt er bijzonder goed in om ons door foto, film en performance even stil te laten worden.

Vind meer werk van Meggy terug op haar website: http://meggyrustamova.com

Dit artikel verschijnt ook op theartcouch.be.