Een gezicht geven zonder het gelaat te tonen

‘U heeft mijn dochter geschilderd’. Een vader herkent een vertrouwd silhouet in het sprieterig staartje van donkere haren en het auberginekleurig truitje. Vaak zorgen kenmerkende bewegingen ervoor dat we mensen ook op de rug direct herkennen. Hier volstaat een stilstaand beeld, uitgepuurd naar vorm en kleur, maar tegelijk met een uniek karakter. 

Is Rani de dochter in wier ogen watergootjes langzaam overlopen om druppelsgewijs een sprong te wagen in het groene moeras? Ondertussen groeit de hoop dat het meisje zich omdraait om haar gelaat te tonen. Ze blijft echter verborgen in haar donkerste kamers, waarnaar ze door de kunstenaar al schilderend werd begeleid. 

Patrick Vertenten bouwt dunne olieverflagen geduldig op om ze vervolgens opnieuw gedeeltelijk  te verwijderen. Zo ontstaat een haast doorschijnend vlies als laatste barrière tussen personage en kijker. De finale kleur laat zich pas zien als ze er klaar voor is. De innerlijke toestand van de figuranten wordt weerspiegeld in het kleurgebruik, waarbij de mysterieuze groenen dikwijls een hoofdrol vervullen.

Ze tonen zich niet graag, de vrouwen in Patricks schilderijen. Met afgewende ogen of  neergeslagen blik  proberen ze hun tristesse en bij momenten wanhoop te verstoppen voor de buitenwereld.  Vaak volstaat de houding van het hoofd al om deze beladen emoties tot uiting te brengen. Maar zelfs wanneer het hoofd niet wordt afgebeeld, verraadt de positie van de handen en armen de uitzichtloosheid van de personages. 

In We are all prisoners lijkteen dame in eenrijkelijk gestoffeerde jurk zich te willen bevrijden uit haar geprivilegieerde positie. Met haar nagels krabt ze zich een ontsnappingsroute uit de gouden kooi. Aanvankelijk wordt de kijker nog verblind door de pracht en praal, maar dan doemen de dode ratten op. Het contrast tussen de luxueuze kledij van de vrouw en de dode knaagdieren zorgt voor een lugubere sfeer.  

Eenzelfde uitzichtloosheid ontdekken we in The painting of Lucy Jordan. In een eenvoudige shirt staat een jonge vrouw achter een bescheiden kookfornuis. Het kleurenpalet weerspiegelt een eentonig bestaan. Terwijl je over haar schouder meekijkt, hoor je bijna de kinderrijmpjes die Marianne Faithful op pijnlijke manier bezingt in haar beroemde lied ‘The Ballad of Lucy Jordan‘.

Patrick Vertenten weet zich heel goed in te leven in de eeuwenoude maatschappelijke positie van de vrouw, zorgend voor de kinderen en zonder al teveel keuzemogelijkheden om een eigen bestemming te geven aan het leven. Hij getuigt over zijn eigen moeder: ‘ Ze was als eenvoudige vrouw voorbestemd om een omvangrijk gezin groot te brengen. Al vroeg weduwe geworden, moest ze instaan voor de opvoeding van vijf kinderen.’ Via haar eigen tekentalent wakkerde ze het vuur aan bij Patrick. Ook al hingen er geen kunstwerken aan de muur of waren er geen boeken in huis, zijn moeder stimuleerde hem om zijn artistieke stem te volgen.

In contrast met de aangrijpende emotionele situaties waarin de personages verkeren geeft Patrick hen een subtiele schoonheid mee. De verfijning zit vaak in de details van de kledij, mooi gevormde knoopjes, fijne kant en plooitjes. Glanzende haren en mooi gevormde handen geven de vrouwen een natuurlijke sierlijkheid. In The Blush trekken de bijeengebonden haren de aandacht. Als een blozende spiegel reflecteren ze het groene isolement. Het jonge meisje buigt verlegen het hoofd om zich in een donkere hoek terug te trekken. 

The Gratitude is een fascinerend portret van een elegante dame. De mooie jurk met V-uitsnijding op de rug, de halsketting en opgestoken donkere haren stralen klasse uit. De vrouw fascineert eveneens door haar wachtende positie. Ze staat op uitkijk, de hand rustend op een balustrade. De titel van het werk verwijst naar dankbaarheid, maar waarom is ze of moet ze dankbaar zijn?

In de balletreeks Elegance and Agony komen elegantie, verfijning en beweging samen. Maar ook hier zoekt Patrick het contrast met de pijn en de wanhoop die schuil gaat achter de façades van ballerina’s. Welke prijs betalen ze voor deze elegantie? Is deze opleiding die al van start gaat op heel jonge leeftijd de eigen keuze van de meisjes ? Of zitten ze eveneens gevangen in een opgelegd keurslijf met pijnlijke , misvormde voeten tot gevolg. De fragiliteit van de danseresjes zien we weerspiegelt in de luchtigheid van de kledij. Met veel respect voor de meisjes, die in stilte jarenlang zwaar trainen, beeldt hij hen af als gracieuze zwanen.

In 2005 schilderde Patrick in Old Woman Walking het typische beeld van een oudere vrouw in de straat. Comfortabele bruine instapschoenen, geen tierlantijntjes, een eenvoudige vrouw, de moederfiguur zoals hij die zelf gekend heeft. Net zoals Rani en vele anderen zet hij ook deze vrouw met een paar penseelstreken treffend neer. 

De vrouw als rots in de branding, de gracieuze vrouw, de veerkracht van de volhardende vrouw maar ook de gebroken en wanhopige vrouw. De vele portretten tonen hoe Patrick Vertenten in zijn werk een fascinerende ontdekkingstocht onderneemt naar de innerlijke wereld van de vrouw, waar bij een geraffineerd kleurenpalet de complexiteit van de verborgen emoties versterkt. Steeds opnieuw slaagt hij er in om met zin voor verfijning de vrouw een gezicht te geven zonder haar gelaat te tonen.

This Useless Beauty, Patrick Vertenten (uitgegeven bij Snoeck)