London calling Olafur Eliasson
On augustus 26, 2019 by GwenWelke kunstenaar sprak op het World Economic Forum in Davos? Aan welke kunstenaar wijdt Netflix een documentaire? Welke creatieveling ontwerpt kostuums, set en belichting voor de Berlijnse opera? Heeft een pop-up restaurant in Reykjavik? Voor welke kunstenaar zakken fans wereldwijd af naar Tate in Londen? En zal de Brexit hen niet stoppen…juist voor Olafur Eliasson. Kunst kent geen grenzen en dit universele gevoel krijg ik tijdens zijn overzichtstentoonstelling in Tate Modern Londen.
The Sun in the Tate
Olafur Eliasson (°1967) heeft tijdens zijn carrière een bijzondere band met Tate opgebouwd. In 2003 was hij de jongste kunstenaar om ruim 2 miljoen bezoekers naar de turbinehal van dit museum te trekken. The Weather Project zorgde voor zijn internationale doorbraak. Dit ervaringskunstwerk kreeg al gauw de bijnaam The Sun. Mensen gingen spontaan op de grond liggen op zoek naar hun spiegelbeeld op het plafond. Ondertussen weerspiegelde een halve cirkel zich tot een gloeiende zon terwijl mistmachines voor wolken zorgden in de hal. De koele grote ruimte werd getransformeerd tot een speelse en warme omgeving waar mensen connecteerden. Het werd the talk of the town! Dit project wekte bij Olafur de interesse voor thema’s zoals klimaatverandering en ecologie.
In 2019 liggen er terug bezoekers relax op de grond naar het plafond te turen. Niemand stoort zich hieraan. Het brengt een soort festivalgevoel in het museum, maar dan zonder de zon en wolken. Ga vooral zelf ontdekken wat de spiegel je vertelt!
Een mistige doortocht
Bij de andere kunstwerken krijg je eveneens dat verbonden gevoel. Zoals wanneer je samen met een groepje mensen een mistige tunnel wordt ingestuurd. Een deur opent zich als een dampende drakenmuil. De mist grijnst je mysterieus tegemoet. Vol vertrouwen stap je binnen in de ruimte en ervaar je al snel dat je geen steek ziet. Hoe ervaren we geluiden, kleuren, temperaturen als ons zicht wordt uitgeschakeld? Eliasson wil onze zintuigen aanscherpen tijdens de tocht door een misttunnel van 45 meter. Deze expeditie breng je tot een goed einde vooral door te luisteren naar de stemmen van je voorgangers. Hitchcock ligt op de loer maar geen paniek, verdwalen doe je niet in deze buis!
4 kernprincipes
Eliasson werkt bij de meeste kunstwerken rond 4 principes. Een handige leidraad wanneer je de boodschap in de mechanische werken tracht te ontdekken en je meer bewust wil zijn van je eigen ervaringen tot deze werken.
Principe 1 : Seeing yourself sensing
Eliasson wil met zijn werken de bezoeker bewust maken van zijn eigen waarnemingsproces. Zelfreflectie over hoe je lichaam reageert op de omgeving, wat zou resulteren in een zelfbewustere houding ten opzichte van andere wereldse onderwerpen.
Principe 2 : The viewer as co-producer of the work
Olafur beschouwt de bezoeker als deel van het kunstwerk. In de projectie van Your uncertain shadow laat hij de voorbijgangers meespelen in een kleurrijk schouwspel. Mensen doen gekken dingen om op te vallen in beeld. Maar het gaat verder dan dat, Eliasson argumenteert dat de kijker naast zijn lichaam, zijn zicht, zijn geur, ook zijn culturele achtergrond meebrengt naar het kunstwerk. En daardoor ook zijn eigen associaties bijdraagt aan het geheel. Een mistige tunnel bijvoorbeeld kan heel verschillende associaties oproepen naargelang iemands achtergrond. Sinds 1996 verwerkt hij daarom dikwijls YOU in de benaming van zijn werken.
Principe 3 : We-ness
Door meer bewust te zijn van je eigen waarnemingsproces en van je eigen associaties, word je ook alerter voor degenen die rond jou hetzelfde proces meemaken. Hij noemt het: a sense of togetherness not tied to any credo or specific agenda.
Principe 4 : Feelings are facts
Eliasson maakt geen geheim van de mechanische opbouw van zijn werken. Hij weet dat zijn werken geanalyseerd worden omwille van de verbluffende eenvoud waarmee ze ontworpen zijn. Daarnaast roepen zijn kunstwerken eveneens krachtige gevoelens op. Die op hun beurt mensen aanzetten tot actie. Dé motivatie om kunst te maken!
Why art has the power to change the world
Met deze titel kaarte hij tijdens het World Economic Forum in Davos universele thema’s aan zoals energieschaarste, klimaatverandering en migratie. Little Sun is een heel mooi voorbeeld van hoe hij kunst in verbinding brengt met schone energie. Een draagbaar ledlampje op zonne-energie werkt hij uit in de vorm van een gele bloem afkomstig uit Ethiopië. Hij wil kinderen overal ter wereld de kans geven om ’s avonds te studeren of om zich veilig te verplaatsen. Zeker in gebieden waar er nauwelijks electriciteit is, zorgt dit lampje voor een veilig gevoel. Eliasson heeft een bijzondere band met Ethiopië, dat het geboorteland is van zijn adoptiekinderen.
Klimaatverandering ligt hem na aan het hart. Zijn ouders emigreerden van Ijsland naar Denemarken en als kind ging hij nog vaak op vakantie naar zijn geboorteland. Eliasson zag met eigen ogen de impact van de klimaatverandering op de gletsjers. In 2006 transporteerde hij grote stukken ijs van de Vatnajökull gletsjer naar zijn gekoelde Berlijnse galerie. Ze werden opgesteld als sculpturen van slachtoffers van the global warming. Ice Watch veerde op uit het smeltwater en dit project werd herhaald aan the Tate in 2018. Mensen kwamen luisteren naar de krakende en kloppende geluiden van het smeltende ijs.
Zijn projecten krijgen ook kritiek. Wat met de ecologische voetafdruk bij het transport van de ijsblokken? Waarom worden the Little Sun lampjes geproduceerd in China? Eliassons bedoeling is om dergelijke debatten aan te gaan. Hij doet dit niet op zijn eentje. Samen met zijn team van een 100-tal medewerkers creëerde Eliasson een studio waar eveneens plaats is voor zelfreflectie. Ondertussen blijft hij bescheiden onder zijn succes en zoekt hij verder in dialoog met wetenschappers, economen, politiekers, architecten, muzikanten,…naar verbindingen tussen kunst en universele vraagstukken.
Eindigen met Beauty.
Eliasson slaagt er vervolgens ook nog in om schoonheid te integreren in zijn werken. De opstelling van eenvoudige materialen zoals een schijnwerper, sproeiers, hout, een slang en een pomp in een donkere kamer resulteert in een fenomenale indoor regenboog. Dit is wereldklasse!
Een fluweelzacht gordijn van nevel streelt je gehoor en golft naar beneden in regenboogkleuren tot het zachtjes de bodem kust.
Olafur Eliasson: In real life, nog tot 05/01 in Tate Modern, Londen www.tate.org.uk
Boeiend artiest, ook voor jonge kinderen en tieners. “Kunst” welke aanzet tot “denken” en “actie” !