The Phoebus Foundation op blind date bij Nicolas Rockox
On mei 22, 2020 by GwenWat gebeurt er als je een meesterlijke collectie op blind date stuurt naar de unieke patriciërswoning van Nicolaas Rockox in hartje Antwerpen? Vuurwerk! De gasten worden ontvangen door de papieren hofdames van kunstenares Isabelle de Borchgrave. Ontwerper Walter Van Beirendonck dompelt hen onder in een pittig fluogele fantasie.
Met feestgeknal ging half maart de tentoonstelling Blind Date, portretten met blikken en blozen van start. En dan werd plots het licht gedoofd. De deuren gingen op slot. De vrouwen met molensteenkragen, de knappe schilder met opgetrokken wenbrauwen, het stoute aapje, de fiere mannen in zwart bleven verweesd achter. Dit was een kort afspraakje! Maar de hoofdrolspelers zijn gewoon van te wachten, lang te wachten zelfs. Toen op 18 mei de lichtschakelaar opnieuw werd aangeknipt, leek het alsof iedereen ontwaakte uit zijn schoonheidsslaapje.
the (little) black dress anno 1613
Ondertussen hebben we willens nillens ondervonden wat stilstaan en vertragen betekent. Misschien zullen we nu wat langer dan 30 seconden de tijd nemen om te kijken naar de schitterend uitgevoerde portretten? Zoals naar het indrukwekkende portret van een jonge vrouw. Vier eeuwen geleden kende deze dame al de kracht van the black dress. Ze boost de jurk door de vele accessoires zoals de magnifieke kraag. Dit met fijn kantwerk afgewerkt exemplaar zal een flinke duit gekost hebben. Haar diadeem is afgezet met parels en robijnen. De parels rond haar hals benadrukken haar bleke huid als symbool van rijkdom. Deze dame heeft dus alles uit de kast gehaald om indruk te maken. We weten niet wie ze was maar vermoedelijk was ze gehuwd en diende ze met al deze pracht en praal als visitekaartje voor haar rijke man.
Wist je dat de dames meestal aan de linkerkant van hun wederhelft werden gepositioneerd? Als teken van hun onderdanigheid binnen het huwelijk. Denk nu maar niet dat ze zich tevreden stelden met een leven van borduren en pomanders vullen. Zo zwaaide Isabella van Portugal de plak aan het thuisfront wanneer haar echtgenoot keizer Karel V er op uittrok. Mocht je even fronsen bij de pomander, het is een geurbolletje dat gevuld werd met welriekende kruiden. Een geurverfrisser die zeker nodig was voor onder de zware kledij.
Ook de heren ontsnapten niet aan een Instagram kiekje. The rich & famous gooiden er flink wat geld tegenaan om zich door de allerbeste schilders zoals Van Dyck, Jordaens, Rubens,… te laten vereeuwigen. Ieder plooitje of rimpeltje lijkt met penseelliefde weggeveegd. Photoshop is dus van alle tijden. Nicolaas Rockox, burgemeester van Antwerpen hield zelf ook van portretten en selfies. Zo bezat hij een dubbelportret van de Aartshertogen Albrecht en Isabella.
Humor met aapjes
Tussen de 15e en 17e eeuw werden in Vlaanderen veel spaarvarkentjes leeggemaakt voor een portret. Er werden niet alleen perfecte plaatjes geschilderd. Quinten Metsys, stichter van de Antwerpse schildersschool, bekwaamde zich in karakterkoppen. In de expo zien we van zijn hand Het portret van een oude vrouw inclusief rimpels en een slecht gebit. In De ongelijke liefde wordt een onaantrekkelijke man bestolen door een verleidelijke jonge vrouw. Alledaagse taferelen die niet werden opgesmukt en de kleine kantjes van het leven uitbeelden.
En dan is er nog het stoute aapje! Het is een detail uit een olieverfwerk op koper van David II Teniers. Deze Antwerpse meester was gehuwd met Anna Brueghel, de dochter van Jan I Brueghel en een volbloed netwerker. Hij verlangde stiekem naar een adellijke titel. Hij schilderde zich in dit groepsportret te midden van een kunstminnend en verfijnd gezelschap. Aapjes waren de exotische huisdieren van de gegoede klasse. Helemaal onderaan het schilderij geeft de aap als het ware een knipoog naar de menselijke dwaasheid en zijn hang naar rijkdom.
Kijkend naar deze lieflijke dame komen de heerlijke geuren van de poederroze roos je tegemoet. Dit portret is dan ook een allegorie op de reukzin. In de 16e eeuw werden series zoals de vier seizoenen, de twaalf maanden en de vijf zintuigen populair. Ook portretten werden ingezet om deze reeksen uit te beelden. Aanvankelijk werden dieren geportretteerd tot Jan Boeckhorst bedacht om deze te vervangen door halfnaakte dames. Het bleek een schot in de (poeder)roos! Voor het volledige portret van deze dame moet je dus zelf gaan kijken in het Museum Snijders & Rockoxhuis.
Ga op zoek naar je blind date in Antwerpen! Vergeet niet om je bezoek online te reserveren.
Blind Date, portretten met blikken en blozen. Een tentoonstelling gecureerd door Dr. Katharina van Cauteren, The Phoebus Foundation, en Hildegard Van de Velde, Snijders&Rockoxhuis, in een scenografie van Walter van Beirendonck en met papieren mannequins van Isabelle De Borchgrave.
Lees ook het artikel op theartcouch over Isabelle de Borchgrave
voelde een zekere verbondenheid met het aapje 😉