Niko Van Stichel en Lut Vandebos

Niko Van Stichel en Lut Vandebos, samen bereiken we veel meer dan alleen

Wat mag je verwachten van een interview met een kunstenaarskoppel? Hoe slagen ze er in om samen te creëren? Is er een afgelijnde taakverdeling? Met veel vragen stap ik binnen in de non-stop creatieve wereld van Niko Van Stichel en Lut Vandebos in Sint-Gillis-Waas. 

Niko loodst mij door het uitvoerend atelier op het gelijkvloers naar het kloppend hart op de tweede verdieping. Stoffen, boeken, maquettes, maar ook een koffiezet en gezellige zetels maken meteen duidelijk dat hier veel tijd wordt doorgebracht. Niko is directeur van d’Academie Beeld van Sint-Niklaas. Hij  komt op adem na een razend druk einde van het schooljaar. Lut geeft les op diezelfde academie. Ze straalt één en al dynamiek uit wanneer ze speciaal voor het interview even langskomt. Lut is immers volop bezig aan een streetartproject in de buurt. Lut, een creatieve duizendpoot met een aanstekelijke lach en Niko, een rustige man met een heldere visie voor zijn leerlingen, vullen elkaars zinnen aan zoals yin en yang. Via de academie hebben ze elkaars passie voor kunst ontdekt, cupido deed de rest.

Ego’s spelen niet mee

Op de vraag hoe het leven als kunstenaarskoppel eraan toegaat, geeft Lut al lachend toe dat ze in in feite constant met kunst bezig zijn. En dat begint ’s morgens al bij de eerste kop koffie. Zo ontstond in 2013 het idee voor hun eerste gezamenlijke project, een herdenkingsmonument, op weg naar een vakantiebestemming. Niko verduidelijkt: “Ieder doet zijn inbreng, geeft zijn invalshoek vanuit de concrete vraag. Vervolgens gaan we met elkaar in discussie.” Lut beaamt dat de eerste fase eclectisch is en dat ze best wel streng zijn voor elkaar. Ze moeten elkaar kunnen overtuigen van hun eigen standpunt aan de hand van een schets of een babbel. Maar ze kunnen ideeën ook loslaten bijvoorbeeld omwille van een te dure materiaalkeuze: ego’s spelen hier duidelijk niet mee. Door te reduceren komen ze tot de essentie, een synthese van honderden ideeën. 

Zodra bepaalde keuzes zijn gemaakt rond het basisconcept, beginnen ze er vanuit hun eigen sterktes invulling aan te geven. Lut blinkt uit in het grafische werk en kan goed overweg met de tekenprogramma’s. Ze staat echter evengoed te slijpen naast Niko die het laswerk voor zijn rekening neemt. Voor heel grote projecten gaan ze net zoals andere kunstenaars samenwerkingen aan met ingenieurs uit gespecialiseerde bedrijven.

Groot, betreedbaar en speels

Niko steekt zijn liefde voor werken in de publieke ruimte niet onder stoelen of banken. Hij vergelijkt ze met een speeltuin waar geen drempels zijn, de kunst is toegankelijk voor iedereen. Hij wil kunst tot bij de mensen brengen zodanig dat ze later nog de herinnering overhouden aan de ervaring. Eind 2020 werd BAKEN ingehuldigd op een publiek toegankelijk site in de Waaslandhaven. Een reusachtige sculptuur uitgevoerd in cortenstaal. Ondanks het volume straalt de sculptuur verfijning uit door de prachtige decoratieve elementen. Een kantwerk toegankelijk voor bezoekers, enerzijds verwijzend naar prehistorische vuurstenen die er gevonden werden. ’s Nachts gloeiend als een warm haardvuur, de plaats waar deze steentjes door onze voorouders verzameld werden. Je kan de sculptuur zowel overdag als ’s nachts op een andere manier beleven. Als je er binnenin staat, is het een gebouw dat de illusie van bescherming biedt. 

Een ander voorbeeld van een interactief project is de containerkathedraal die ze in 2017 in de haven installeerden. Bezoekers konden er gewoon doorheen fietsen. Ook hier vonden grafiek en conceptualisme elkaar. “Containers zijn de moderne kruiken, de transporteurs van goederen”, verklaart Niko. “Hoe rijker de kruiken vroeger versierd werden, hoe kostbaarder hun lading.  Containers hebben een banale maar toch wereldwijd een heel herkenbare vorm.”

“Groot, betreedbaar, dikwijls in staal en met een zekere speelsheid”, antwoorden ze op de vraag hoe we hun projecten kunnen herkennen. Toch zijn ze niet zo zeer bezig met de visuele eenduidigheid, de werken hoeven niet noodzakelijk strak te zijn. Het conceptuele idee primeert en gaat vaak over jeugdherinneringen zoals de wereld ontdekken, kamperen, speelgoed, verhalen, verwondering,… Door te werken vanuit die herinneringen en vroege fascinaties komen Niko en Lut tot de essentie van hun beelden. Onbelangrijke details vervagen, essentiële elementen treden naar voor.

Van cortenstaal naar textiel

In het atelier valt het me op dat er veel stoffen liggen. Lut verklapt dat dit een nieuw werk in uitvoering is. Al in haar jeugdjaren was ze aan de slag met textiel. Ze stelde zich vragen over de manier waarop ze stevigheid kon toevoegen aan stof om een sculptuur op te bouwen. De miniatuur bloemen in de Besloten Hofjes tijdens de expo van Berlinde De Bruyckere in Mechelen, gaven haar de inspiratie om met staaldraad te werken.

Tijdens een kunstenaarsresidentie in 2019 kregen Niko en Lut de tijd en ruimte om hiermee te experimenteren.Ze verbleven twee maanden in Sculpture Space in het Amerikaanse Utica. Deze oude stoomketelfabriek, omgevormd naar een kunstenaarswerkplaats, geeft jaarlijks de kans aan een internationaal gezelschap om onderzoek te doen. Teruggekeerd met een hoofd vol inspiratie gingen ze aan de slag met tekeningen, voorstudies en technische voorbereidingen om uit te vissen hoe ze stoffen sculpturen in 3D konden uitvoeren. Waar komt de staaldraad? Hoe kan ik de stoffen verstevigingen? Lut haalt een wetenschappelijk boek van Ernst Haeckel tevoorschijn. Florale elementen uit zijn technische tekeningen ondersteunen haar bij grafische uitwerkingen. “Een bloem zit heel mathematisch in elkaar”, benadrukt Lut, “we willen mensen bewust maken van de schoonheid van de creaties van de natuur.” De fijn uitgewerkte studies hangen naast elkaar in een houten kast. De geboorte van een nieuw beeld zal niet lang meer op zich laten wachten.

Symbiose

Onmogelijke vormen worden in het werk van Niko en Lut met elkaar gecombineerd, zoals in de bloemstukken uit de kunstgeschiedenis, waarin zowel voorjaars- als najaarsbloemen bij elkaar werden gebracht. Terwijl ze eerst enkel met witte stoffen werkten, duiken sinds een tijd ook kleuren op. Lut legt uit dat een online modeshow van ontwerper Tom Van der Borght haar de moed gaf om met gekleurde stoffen te werken. Door ‘kleur’ komt er zoveel meer bij kijken dan enkel ‘vorm’.

Het project stopt echter niet bij de vorm in textiel. Stoffen beelden worden gelinkt aan stalen beelden. Niko blaast stalen vormen op tot een soort zachte ballons. Ze ogen bedrieglijk vederlicht. De speelsheid in deze ontwerpen is alweer het resultaat van hun samenwerking. Ze genieten ervan om dit soort onderzoeken te doen en elkaar constant uit te dagen. De symbiose van deze twee creatieve individuen vormt zonder meer een rijke voedingsbodem voor nog veel meer projecten en expo’s.

Dit artikel verscheen in The Art Couch #8. Meer fotomateriaal op Instagram artexplorer.be.

2 comments